اقتصاد اسلامی در بیانات رهبر انقلاب

بیانات در دیدار جمعی از اساتید دانشگاه‌ها1390/06/02
یکى از نتائج یا حواشى حوادث منطقه‌ى ما - که بالاتر از حواشى است - غلط از آب درآمدن تئورى‌هاى غربى است. همه‌ى تئورى‌هاى اینها در زمینه‌ى اقتصاد - که حالا وضع اقتصادى‌شان را دارید مشاهده میکنید - در زمینه‌ى سیاست، اداره‌ى سیاسى آنها، مدیریت سیاسى آنها، اینجور دارد در این منطقه به گل مى‌نشیند. بعد از این همه کارى که در این منطقه کردند و نفوذى که پیدا کردند، حضور سیاسى و اقتدار سیاسى آنها اینجور دارد نابود میشود. اینها نشان میدهد که تئورى‌پردازى‌هاى غربى در زمینه‌ى سیاست، در زمینه‌ى اقتصاد، تئورى‌هاى ناقص و عقیم و بى‌خاصیتى است؛ ما را بیشتر تشویق میکند که برویم به درون خودمان مراجعه کنیم و فکر اسلامى و اندیشه‌ى اسلامى را پیدا کنیم.
بیانات در دیدار رؤسای سه قوه و مسئولان نظام1387/06/19
این نظام ماست. حالا من و شما که مسئول در این نظام هستیم، مظهر واقعى و حقیقى صبر ما، صبر بر این اصول و این مبانى و این پایه‏هاست. باید از میدان در نروید. این‏جور نباشد که اگر چنانچه در باره‏ى قصاص اسلامى، در باره‏ى اقتصاد اسلامى، در باره‏ى شکل حکومت اسلامى، در باره‏ى قانون اساسى شما، هو و جنجال و هیاهو در دنیا راه انداختند- که امکانِ این کار را هم دارند که هیاهو راه بیندازند- شما جا بزنید؛ نه، بر مبانى خودتان پافشارى کنید. مبانى شما، عبودیت خداست، خدمت به بندگان خداست، دشمنى با دشمنان خداست، دشمنى با دشمنان بندگان خداست؛ این‏هاست شعارهاى ما. نظام جمهورى اسلامى نظامى است بر این پایه‏ها؛ نظامى است عقلانى، نظامى است دانشى. عقلانیت باید بر تمام ارکان این نظام از بالا تا پائین حاکم باشد؛ اما عقلانیت به معناى تسلیم نیست؛ عقلانیت به معناى هزیمت نیست؛ عقلانیت براى پیش رفتن و در جهت یافتن راههائى براى هرچه موفق‏تر شدن در رسیدن به این آرمان‏هاست.
بیانات در دیدار مسئولان اقتصادى و دست‌‌اندرکاران اجراى اصل 44 قانون اساسى‌‌1385/11/30
ما وقتى به صورت کلان به زمینه‏ى اقتصاد اسلامى نگاه مى‏کنیم، دوتا پایه‏ى اصلى مشاهده مى‏کنیم. هر روش اقتصادى، هر توصیه و نسخه‏ى اقتصادى که این دو پایه را بتواند تأمین کند، معتبر است. هر نسخه‏اى هرچه هم مستند به منابع على‏الظّاهر دینى باشد و نتواند این دو را تأمین کند، اسلامى نیست. یکى از آن دو پایه عبارت است از «افزایش ثروت ملى». کشور اسلامى باید کشور ثروتمندى باشد؛ کشور فقیرى نباید باشد؛ باید بتواند با ثروت خود، با قدرت اقتصادى خود، اهداف والاى خودش را در سطح بین‏المللى پیش ببرد. پایه دوم، «توزیع عادلانه و رفع محرومیت در درون جامعه‏ى اسلامى» است. این دوتا باید تأمین بشود. و اولى، شرط دومى است. اگر تولید ثروت نشود؛ اگر ارزش افزوده در کشور بالا نرود، ما نمى‏توانیم محرومیت را برطرف کنیم؛ نخواهیم توانست فقر را برطرف کنیم. بنابراین هر دوتا لازم است. شما که متفکر اقتصادى هستید و پایبند به مبانى اسلامى، طرحتان را بیاورید؛ باید این دوتا در آن طرح تأمین بشود. اگر این دو در آن طرح تأمین نشد، آن طرح اختلال دارد؛ ایراد دارد.
بیانات در دیدار جمعی از مسئولان وزارت امور خارجه1383/05/25
چون دنیاى سرمایه‏دارىِ مبتنى بر لیبرال دمکراسى برایش مسأله‏ى عدالت، مسأله‏ى فرعى و درجه‏ى دو و ابزارى است و براى آن‏ها مسأله‏ى نفع و سود و پول مسأله‏ى اصلى است، موجب نمى‏شود که ما از عدالت به معناى یک مسأله‏ى محورى و اصلى صرف‏نظر کنیم. ما در قالبهاى اقتصادى و در کارکرد سیاست داخلى و خارجى‏مان، مسأله‏ى عدالت محور است. اسلام ما این است: اسلامِ معنویت، عقلانیت و عدالت. به اسم اسلام قانع نیستیم که اسلام لیبرال داشته باشیم تا ارزشهاى غربى و ارزشهاى امریکایى را ترویج کند و از روشهاى آن‏ها استفاده کند و با آن‏ها در بخش‏هاى مختلف هم‏رنگ و هم‏صدا شود و احیاناً دعاى ندبه‏اى هم بخواند. ما اسلام متحجرِ طالبانى را هم قبول نداریم. نه اینکه حالا قبول نداریم، از اولِ جریان نهضت آن را قبول نداشتیم.
بیانات در دیدار اعضاى هیأت علمى کنگره امام خمینى(ره)1378/11/04
ممکن است فقها و فضلاى ما تلاش کنند و فقهى را که در اختیار ماست و ضعفها و کمبودهاى فراوانى هم دارد، پالایش کنند. این بحث دیگرى است؛ این کار را بکنند؛ اما چیزى که باید مطرح باشد و نظر امام قطعاً این بود این است که مِل‏ء فضاى جامعه، با شریعت و فقه و احکام و عمل اسلامى پُر شود. ایشان غیر از این را در هیچ موردى قبول نداشتند. من یک‏وقت در باره‏ى ولایت فقیه با ایشان صحبت مى‏کردم؛ گفتم قبل از انقلاب، ما با بعضى از فضلا و دوستان بحث داشتیم؛ بعضیها مى‏گفتند اسلام شیوه‏ى خاصّى در باب اقتصاد ندارد. هر شیوه‏اى که بتواند آرمان‏هاى اسلامى مثلًا عدالت را تأمین کند، اسلامى است؛ ولى عقیده‏ى ما این بود که نه، اسلام خطوطى معیّن کرده و شیوه‏اى بنا نهاده و چارچوبى براى اقتصاد اسلامى درست کرده و این چارچوب باید تبعیّت شود. ایشان گفتند: بله، این درست است. من نمى‏خواهم به این قضیه استناد کنم که این حرف درست است؛ مى‏خواهم استناد کنم که نظر امام این بود؛ یعنى ایشان به کمتر از این اصلًا قانع نمى‏شدند. آنجایى هم که بحث سرِ احکام ثانوى بود، ایشان به عنوان یک حکم اسلامى و فقهى بر آن تأکید مى‏کردند. ایشان تا آخر هم همین‏طور بودند. در خصوص غنا موسیقى ایشان حرف جدیدى مطرح کردند. مبناى فقهى‏ ایشان این‏طور بود. براى این قضیه، ایشان استناد فقهى داشتند. البته چیزى که در کتاب مکاسب گفتند، در جهاتى با این تفاوت دارد؛ اما براساس مبناى فقهى مى‏گفتند؛ بر اساس ضرورت و مصلحت و پسند دنیا نبود. البته ممکن است کسى با کلیّات و جزئیّاتِ این نظر موافقت نداشته باشد؛ خیلى خوب، نظر خودش است؛ لیکن نظر امام تحریف نشود. شما باید خیلى مراقبت کنید که نظر امام واقعاً به گونه‏اى درآید که در کلمات و کتابها و حرفها و منش ایشان معلوم است. این نکته خیلى مهمّ است و به نظر من یک مسئولیت تاریخى و امانتى بر دوش شماست.
بیانات در دیدار دانشجویان دانشگاه صنعتى شریف‌1378/09/01
مقوله‏اى به نام «اقتصاد اسلامى» هست و در باره‏اش کتاب هم نوشته شده است. برخى از اقدامات اقتصادىِ دولتى هم که از اوّلِ انقلاب تابه‏حال انجام گرفته مثل فعّالیتهاى بانکى و برخى از فعّالیتهاى دیگر بر اساس همان «اقتصاد اسلامى» است. به نظر من، مشکل اقتصاد کشور، قابل حلّ است و برنامه‏هاى قابل قبولى هم در این زمینه فراهم شده است. سال گذشته، آقاى رئیس‏جمهور به کمک جماعتى، بعد از تلاش زیاد، برنامه‏اى را فراهم کردند که به نام «برنامه‏ى ساماندهى اقتصادى» معروف شد. برنامه‏ى خوبى بود؛ آن را پیش من هم آوردند و بنده هم آن را تأیید کردم. اگر همان برنامه اجرا شود، البته نتایج خوبى خواهد داشت. منتها آن برنامه را در همین برنامه‏ى پنج‏ساله گنجانده‏اند. اگر برنامه‏ى پنج‏ساله با آن سیاستهایى که ما به طور مشخّص و با مشورت فراوان و کار زیادى که روى آن شده و اعلام هم کرده‏ایم، تطبیق کند، من شک ندارم که در طول پنج سال، اثر محسوسى دیده خواهد شد. نمى‏گویم به‏کلّى همه‏ى مشکلات حل مى‏شود؛ اما یقیناً اثر محسوسى دیده خواهد شد. مشروط بر اینکه آن سیاستها دقیقاً رعایت شود. البته ما، هم به خود دولت و هم به مجلس سفارش کردیم که مراقبت کنند تا آنجایى که عملى است که فکر هم مى‏کنیم همه‏اش یا نزدیک به همه‏اش عملى است این سیاستها در مواد برنامه‏ها دیده شود.
بیانات در خطبه‌هاى نمازجمعه1378/07/09
اگر ما در زمینه‏ى اقتصادى و در زمینه‏ى تشکیلات ادارى هم توصیه‏ى اسلام را دقیقاً عمل مى‏کردیم، یقیناً وضعمان بهتر از این بود. ما آنچه را که در زمینه‏هاى اقتصادى عمل کرده‏ایم، متأسفانه یک نسخه‏ى مخلوط است. چیزهایى از اسلام در آن هست؛ اما مخلوط دارد. آن بخشِ مخلوط شده، براى ما هرگز خیرى به بار نیاورده است. امروز نظرات اقتصادى غربى که تا اندکى قبل جزو مسلّمات محسوب مى‏شد، مورد مناقشه‏ى خود غربى‏ها قرار مى‏گیرد. واقعاً تقصیر ملتها چیست؟ تقصیر ملتهایى که به‏وسیله‏ى سرانشان به پیروى از این روشهاى اقتصادى مجبور مى‏شوند، چیست؟ ما بانک بدون رباى اسلامى را در اواخر حیات مبارک امام راه انداختیم، اما ناقص! یکى از همّتهاى دولت فعلى این هست و امیدواریم إن شاء اللّه در این کار موفّق شوند که بانک اسلامىِ بدون ربا را به‏طور کامل اجرا کنند. البته قبلًا فعّالیتهاى زیادى شده است؛ اما بایستى قدمهاى بعدى برداشته شود.
پیام به کنگره‌ی عظیم حج1377/12/28
اسلام با معنا کردن زندگى و هستى و با نشان دادن راه درست آن، انسان را در فراهم آوردن زندگى حقیقتاً سعادتمندانه یارى مى‏دهد و صراط مستقیم الهى را به او معرفى مى‏کند. همه‏ى احکام و دستورهاى اسلامى، و همه‏ى خطوط اصلى در شیوه‏هاى سیاسى و اجتماعى و اقتصادى اسلام، و همه‏ى عبادات و مقررات فردى و جمعى اسلام، اجزاء درهم‏تنیده‏ى این نسخه‏ى زندگى‏بخش و سعادت‏آفرین است.
بیانات در جلسه پرسش و پاسخ مدیران مسئول و سر دبیران نشریات دانشجویی1377/12/04
ما وقتى مى‏گوییم منتظر امام زمان هستیم، بیشترین خصوصیتى که براى امام زمان ذکر مى‏کنیم، این است که «یملأ الله به الارض قسطاً و عدلًا»؛ نمى‏گوییم: «یملأ الله دیناً و صلاة و صوماً». بااینکه آن هم هست و قسط و عدل در چارچوب دین، بهترین و بیشترین تحقّق را پیدا مى‏کند، لیکن معلوم مى‏شود که این عدل، یک مصرعِ بلند درخواستهاى انسان است و اگر این روشى که الآن بعضیها غافلانه دنبال مى‏کنند و آن، الگو گرفتن از زندگى غربى است، رواج پیدا کند، روز به روز این حالت بدتر خواهد شد. علاج این است که ما خودمان را از دنباله‏روىِ فرهنگ غربى در زمینه‏ى مسائل اقتصاد کاملًا خلاص کنیم و نجات ببخشیم. این‏طور نیست که اگر کشورى درآمد سرانه‏اش رقم بالایى است، معنایش این است که این درآمد سرانه به همه مى‏رسد. شما الآن ببینید در آمارهایى که داده مى‏شود، فرضاً مى‏گویند در فلان کشور پیشرفته‏ى دنیا مثلًا امریکا یا کانادا درجه‏ى حرارت به چهل و دو درجه رسید و فلان قدر آدم کشته شدند. آیا در تهران اتّفاق مى‏افتد که در چهل و دو درجه حرارت کسى کشته شود؟ یا مثلًا گفته مى‏شود در فلان کشور سرما به پنج درجه، ده درجه زیر صفر رسید و فلان تعداد انسان یخ زدند. این‏ها چه کسانى هستند که از حرارت زیاد کشته مى‏شوند و یا در زمستان یخ مى‏زنند؟ آن‏هایى که در ساختمانهایى نشسته‏اند که با سرما و گرماى آن‏چنانى اداره مى‏شود، یخ نمى‏زنند؛ آن‏ها که سرپناه دارند که یخ نمى‏زنند و یا از گرما نمى‏میرند. این معنایش آن است که طبقاتى در آنجا وجود دارند که زندگى بر آن‏ها سخت است. برزیل امروز هفتمین یا هشتمین قدرت اقتصادى دنیاست؛ اما در آنجا چند میلیون کودک وجود دارد که این‏ها نه پدر و مادر دارند، نه سرپناه دارند، نه مسکن دارند؛ شبها درکوچه‏ها مى‏خوابند، در کوچه‏ها هم پرورش پیدا مى‏کنند، در همان کوچه‏ها هم یا کشته مى‏شوند و یا مى‏میرند! ما نباید دنبال این زندگى برویم. ما نباید دنبال این اقتصاد برویم. شکوفایى اقتصاد معنایش این نیست. شکوفایى اقتصاد این است که به دولت امکان بدهد تا فقر را از میان جامعه بردارد؛ این اقتصاد خوب است. ما بایستى نه فقر یک گروه خاصى را، بلکه فقر عمومى را از بین ببریم. اقتصاد، اقتصاد اسلامى است و همین بایستى تحقّق پیدا کند. البته نباید از حق بگذریم؛ برخى از مسئولانى که من مى‏دانم و آن‏ها را مى‏شناسم، دنبال این هستند. اوایل کارِ این دولتِ جدید به من گفته شد سعى بر این است که نظام بانکى را صددرصد اسلامى کنند البته قانون اسلامى است، منتها روشهایى در اجرا وجود دارد که متأسفانه از آن حالت اسلامى بودن خارجش مى‏کند در آن طرح ساماندهى اقتصادى هم این نکته آمد؛ من هم تأیید کردم. امیدواریم إن شاء اللّه بتوانند چنین کارى بکنند. البته دست که خالى باشد، این کارها یک‏خرده سخت‏تر انجام مى‏گیرد. همین کاهش درآمدى که شما اشاره کردید و مربوط به امسال و پارسال است، این تأثیر را دارد. باید این را دانست که اگر واقعاً دست دولت از لحاظ مالى پر باشد، خیلى از این کارها را راحت‏تر مى‏تواند انجام دهد؛ اما وقتى پر نباشد، مشکل‏تر انجام مى‏دهد. امیدواریم إن شاء اللّه این ایده‏ها در شما عزیزان زنده بماند. شما مواظب باشید که این خواستها و این آرزوها را از دست ندهید. از حالا به یادتان نگه دارید؛ وقتى‏که مسئول شدید، وقتى‏که یک امکانِ خوب زندگى گیرتان آمد، همین حرفها یادتان باشد.
بیانات در خطبه‌های نمازجمعه1374/03/19
اسلام بر قلب مقدّسِ پیغمبر اکرم نازل شد؛ نماز را آورد، روزه، زکات، انفاقات، حج، احکام خانواده، ارتباطات شخصى، جهاد فی سبیل الله، تشکیل حکومت، اقتصاد اسلامى، روابط حاکم و مردم و وظایف مردم در مقابل حکومت را آورد. اسلام، همه‏ى این مجموعه را بر بشریّت عرضه کرد؛ همه را هم پیغمبر اکرم بیان فرمود. «ما من شی‏ء یقربکم من الجنّة و یباعدکم من النّار الّا و قد نهیتکم عند و امرتکم به»؛ پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله، همه‏ى آن چیزهایى را که مى‏تواند انسان و یک جامعه‏ى انسانى را به سعادت برساند، بیان فرمود. نه فقط بیان، بلکه آن‏ها را عمل و پیاده کرد. خوب؛ در زمان پیغمبر، حکومت اسلامى و جامعه‏ى اسلامى تشکیل شد، اقتصاد اسلامى پیاده شد، جهاد اسلامى برپا و زکات اسلامى گرفته شد؛ یک کشور و یک نظام اسلامى شد. مهندس این نظام و راهبر این قطار در این خط، نبى اکرم و آن کسى است که به جاى او مى‏نشیند.
بیانات در مراسم تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری1372/05/12
ما با نظام سوسیالیستى هم، به همین اندازه فاصله داریم. نظام سوسیالیستى، فرصت را از مردم مى‏گیرد؛ ابتکار و میدان را مى‏گیرد؛ کار و تولید و ثروت و ابزار تولید و منابع عمده‏ى سرمایه و تولید را در دولت متمرکز، و به آن متعلّق مى‏کند. این، غلط اندر غلط است. در اسلام، چنین چیزى نداریم. نه آن را داریم، نه این را. هم آن غلط است، هم این. نظام اقتصاد اسلامى، درست است. این‏طور نیست که نظام اقتصادى اسلامى، عبارت باشد از هرچه که در هر دوره‏اى مصلحت باشد. نخیر! نظر شریف امام رضوان اللّه علیه هم این نبود. من خودم یک‏وقت از ایشان پرسیدم.
اسلام یک روش خاص خود دارد. مسلکى در مسائل اقتصادى جامعه‏ى اسلامى دارد و آن سلک را طى مى‏کند. اساس سیاست کلّى اقتصادى کشور، عبارت است از رفاه عمومى و عدالت اجتماعى. البته ممکن است یک نفر با تلاش و استعدادِ بیشتر، بهره‏ى بیشترى براى خودش فراهم کند. این مانعى ندارد. اما در جامعه فقر نباید باشد. هدف برنامه‏ریزان باید این باشد. سازمان برنامه و برنامه‏ریزان کشور، با این سیاست کلّى و بر این اساس باید برنامه‏ریزى کنند.
بیانات در دیدار مردم قم1368/10/19
ما در زمینه‏ى دور کردن مردم از فحشا و فساد، اندکى به اسلام نزدیک شده‏ایم. جوانان ما، به سلامت و عافیت معنوى و روحى نایل شده‏اند و از پوچى و فساد اخلاقى و تردیدها و دل‏زدگى‏هاى زندگى، آسوده و رها گردیده‏اند. ما در زمینه‏هاى گوناگون اقتصادى، در آن بخشهایى که سیاستهاى اسلامى عمل شد، به اسلام نزدیک شده‏ایم و در همان بخشها مردم احساس آرامش و آسایش مى‏کنند. در هرجا هم که وارد مرحله‏ى اسلام و مقوله‏ى اسلامى نشدیم، مردم در آنجا همان زندگى دشوار و وضعیت ناخوشایند را دارند. کسانى که اهل تحلیل و استدلال و بحث هستند، بردارند فهرست کنند تا براى مردم روشن بشود.