تاریخچه و ژئوپلتیک مصر

نام کشور: مصر

پایتخت : شهر قاهره

بزرگترین شهر : قاهره

زبان رسمی :عربی

مذهب: اسلام سنی (90%) ، مسیحی قبطی 7%))

نوع حکومت : جمهوری

نام حاکمان :

جایگزین رئیس جمهور : شورای عالی نیروهای مسلح مصر به ریاست محمد حسین طنطاوى

مساحت  -  مساحت ٩٨٠٬٨٦٩کیلومتر مربع

جمعیت  -  سرشماری ۸۴٬۵۰۰٬۰۰۰

واحد پول پوند مصر (EGP)۱ (NOK)

 

 

 

 

 

تاریخچه

 تمدن در منطقه کنونی مصر که در کناره رود نیل شکل گرفته در زمره کهن ترین تمدن ها به شمار می آید که از حدود ۴ هزار سال پیش از میلاد موجود است. مصر باستان سرزمین فراعنه بود و آثار تاریخی برجسته ای چون اهرام سه گانه و نیایشگاه بزرگ را از آن دوران به یادگار دارد. در اسطوره های سامی محل برآمدن پیامبرانی مانند یوسف و موسی را در همان دوران و در سرزمین مصر آورده اند.

دولت قدیم مصر در سال ۵۲۴ ق. م به دست ایرانیان سقوط کرد. این کشور در روزگار هخامنشی و همچنین در دوران ساسانی در عهد خسرو پرویز و به مدت ده سال بخشی از شاهنشاهی ایران بود.

حضور هخامنشیان در مصر به دوران کمبوجیه پسر کوروش باز می گردد. او درسال ۵۲۵ پیش از میلاد، در لشکرکشی به مصر توانست مقابل فرعون پسامتیخ سوم از دودمان بیست و ششم فراعنه مصر پیروز شود و آن کشور را به یکی از ساتراپی های هخامنشی تبدیل کند. نیای آنچه امروزه کانال سوئز نام دارد برای نخستین بار از سوی ایرانیان در مصر کنده و راه اندازی شد.

در سال ۳۳۲ ق.م اسکندر این سرزمین را تصرف نمود و تا سال بعد دودمان بطلمیوسیان که از جانشینان اسکندر بودند، بر آن حکمفرما بودند.در سال ۳۰ پیش از میلاد رومیان با غلبه بر کلئوپاترا آخرین ملکه بطلمیوسی مصر را ضمیمه قلمرو روم نمودند. در سال ۶۴۱ میلادی (۱۹ هجری قمری) در زمان خلیفه دوم، عمر، عرب های مسلمان این کشور را فتح کردند. مصر همواره از سرزمین های مهم برای حکومت اسلامی بوده و تا سال ۱۵۱۷ میلادی که دولت عثمانی بر مصر تسلط یافت در دست خلفای اموی و عباسی و فاطمی بود.

 

 

 

روند عربی شدن زبان مصریان چندی به طول انجامید و کاربرد زبان عربی در این منطقه از سده نهم میلادی به این سو شدت گرفت. سیاست فرمانروایان عرب حاکم بر مصر این بود که با وجود ناآشنا بودن مردم مصر با زبان عربی این فرمانروایان از همان آغاز تمامی نوشته های رسمی را به عربی صادر کردند. این حاکمان ولی، علاقه زیادی به مسلمان کردن مردم مصر نشان نمی دادند.

با این حال، مسلمان شدن مردم مصر با عرب زبان شدن آن ها همراه نبود و اسلامی سازی مصر سده ها پس از عرب زبان شدن آن ها به انجام رسید. با این که زبان عربی از سده نهم میلادی در مصر گسترش یافت دین اسلام تنها در سده چهاردهم تبدیل به دین اکثریت مصریان شد.

در سال ۱۷۹۸ ناپلئون به مصر لشکر کشید و در سال ۱۸۰۵ میلادی محمدعلی پاشا از طرف دولت عثمانی حاکم آنجا شده و دودمان جدید مصر را تشکیل داد.

برای مدت ها مصر تحت الحمایه بریتانیای کبیر بود ولی پس از جنگ جهانی اول بر اثر فشار مردم، استقلال مصر را اعلام کرد. در جنگ جهانی دوم طی سال های ۱۹۴۱ تا ۱۹۴۳ با اینکه مصر بیطرفی خود را اعلام کرده بود اما سرزمین های غربی آن در حاشیه دریای مدیترانه از صحنه نبردهای سنگین بین ارتش آلمان و ارتش بریتانیا بود و با انکه آلمانی ها فاصله چندانی با کانال سوئز نداشتند، اما در منطقه ای به نام العلمین شکست خوردند و همین شکست نقطه آغاز شکست های دیگر آنها شد.

مصر در سال ۱۹۴۵ به عضویت سازمان ملل متحد در آمد.

مصری‌هاکانال سوئز را که دریای مدیترانه را به دریای سرخ متصل می‌کند،  در سال 1869 ساختند. این کشور در سال 1914 تحت سلطه انگلیس درآمد.

سرانجام در سال 1922 استقلال خود را به دست آورد. در سال 1953 برقراری حکومت جمهوری در مصر رسما اعلام شد.

سال ها پیش و زمانی که جمال عبد الناصر رهبر افسران جوان مصری، تخت پادشاهی ملک فاروغ را سرنگون کرد و موج عظیمی از انقلاب را در بین کشورهای عربی را به راه اندخت، کمتر کسی تصور می کرد که مصر بار دیگر و این بار نیم قرن بعد کانون امواج انقلابی در جهان عرب انداخت.

انقلابی که نتایج آن شاید مسیر خاورمیانه و جهان اسلام را در قرن بیست و یکم تعیین کند و بر خلاف انقلاب عربی ناصرنه تنها درچهارچوب تنگ کشورهای عربی باقی نماند است، بلکه حتی شمیم سرمست کننده آن به کشور های اروپایی هم رسیدهو میدان التحریر به نام های مختلف نه تنها در کشورهای عربی بلکه حتی در قلب فرهنگ غرب ستیز نیز باز تولید می شود.

 

مصر مهد انقلاب های عربی

شاید مصررا به عنوان مهد فرهنگ، هنر و دین دنیای اهل سنت به حق بتوان قلب تپنده کشورهای عربی نامید.

مصر در حرکت های استقلال طلبانه همیشه جزو اولین ها بوده و آثارهر تحرکی در این کشور به خوبی در دورترین قلمرو های کشورهای عربی قابل رصد کردن است.

نخبگان و اندیشمندان مصری از جمله اولین پیشگامان استقلال طلبی در کشورهای عربی چه در زمان ترک و چه در زمان تسلط انگلیسی ها برای این کشوربودند.

شاید حرکت عظیم مردم مصر پس از انقلاب مردم تونس و تبدیل کردن آن به یک موج جهانی بازتابی ازاین سابقه تاریخی مردم مصر بوده است.

از این رو بررسی ریشه های انقلاب مردم مصر بدون نگاهی به گذشته انقلابی این سرزمین امکان پذیر نباشد.

سابقه ای که پیوندی امکان پذیر با اسلام دارد.

 

از اخوان تا ناصر

حسن البنا اندیشمند مصری زمانی که با هفت تن از یاران خود برای مبارزه با نفوذ استعمار انگلیس پیوند برادری می بست، شاید تصور نمی کرد که درآینده ای دور این پیمان کوچک تبدیل به یکی ازقدرتمند ترین و در عین حال متکثر ترین سازمان های اسلامی تبدیل شوند.

ایجاد نطفه اخوان المسلمین، دنباله ای از حس غریب حقارتی بود که اندیشمندان مسلمان در قبال تحقیر غرب احساس می کردند.

حسی که جمال الدین اسد آبادی را به تکاپویی سخت و برای احیای عزت تفکر اسلامی در مقابل اندیشه سکولاریستی انداخت و بعدها همین انگیزه سبب ایجاد اخوان المسلمین شد.

البته اخوان را نمی توان نقطه سر آغاز حرکت های اسلام گرایانه در مصر دانست،‌ چه این که پیش از آن نیز هر حرکت استقلال طلبانه ای درمصر به اتکای قدرت اسلام رشد و نمو یافته است.

به عنوان مثال "سعد زغلول " رهبر انقلاب 1919 مصر که به استقلال این کشور از انگلستان منجر شد، تربیت شده مدرسه دینی الازهر و زعیم این کشور محسوب می شد.

وی که شاگرد بدون واسطه سید جمال الدین اسد آبادی محسوب می شد، با تشکیل حزب وفد نقش مهمی در ایجاد و شکل گیری موج استقلال خواهی مردم مصر محسوب می شد.

اخوان نیز میراث دار همین حرکت های مبارزاتی اسلام خواهانه بود. گرچه اخوان نیز بعدها با فروپاشی رژیم پادشاهی در تقابل با رژیم جمال عبد الناصرقرار گرفت و ناچار از ساختارقدرت کناره گرفت.

بعدها رژیم ناصر نیز با وجود مخالفت با گروه های اسلام گرا نیز نمی توانست خود را دشمن اسلام نشان دهد و اسلام ستیزی حتی در رژیم ناصری نیز جایگاهی نداشت.

 

سرکوب گروه های استعمارگر توسط دولت های وابسته

شاید به دلیل همین رابطه نزدیک تاریخی بوده است که هر گاه مصر و یا دولت های این کشور در مسیر واگذاری استقلال این کشور حرکت کرده اند، مجبور به سرکوبی گروهای اسلام گرا در این کشور بوده اند.

حتی انورسادات که به صورت مقطعی برای مبارزه با گروه های مارکسیستی و البته ناصریست ها مجالی را به گروه های اسلام گراها داده بود، با بستن پیمان دوستی با اسراییل به یک دشمن تمام عیار گروه های اسلام گرا تبدیل شد.

دشمنی عمیقی که در نهایت به اعدام انقلابی توسط انور سادات افسر جوان گروه جهاد اسلامی مصر انجامید. راهی که انور سادات با کمپ دیوید آغاز کرده بود، جانشین وی حسنی مبارک با تعهد پذیری عجیب خود به صلح با اسراییل و ایجاد فضای جو و اختناق به خصوص برای گروه های اسلامی ادامه داد.

اختناق و تحقیری که با اضافه شدن مشکلات اقتصادی، نارسایی های اجتماعی و فساد عجیبی که در تمام ارکان دولت مصر ریشه دوانده بود، جان را به لب مردم مصر نشاند و در نهایت بغض آن ها را با حرکت مردم توس تبدیل به خشمی خروشان و غیر قابل کنترل کرد.

 

 

مساجد موتور محرکه انقلاب مردم

به غیر از پیوند نزدیک اسلام با تمایلات استقلال طلبانه مردم مصر که شاید دلیل اصلی انقلاب این کشور محسوب می شد، آغاز و شکل گیری حرکت های مردمی انقلابی مردم نیز پیوندی نزدیک با اسلام داشت.

گرچه محور تبلیغات کشورهای غربی بر این نکته قرار داشت که فیسبوک و شبکه های اجتماعی و اینترنت اصلی ترین شبکه سازماندهی مردم معرفی کرد، اما مساجد و تجمعات پس از نماز جمعه بود که موتور محرکه ادامه انقلاب مردم را تشکیل می داد.

حتی نگاهی کوتاه به دسترسی مردم مصر به اینترنت غلط بودن این ادعا را نشان می داد. در حالی که تنها نزدیک به بیست درصد مردم مصر به اینترنت و دستگاه های ارتباط اینترنتی دسترسی داشتند، اما دامنه تظاهرات در مصر از شمالی ترین تا جنوبی ترین آن می رسید.

در این میان اغلب تظاهر کنندگان مصری را نه قشرهای تحصیل کرده بلکه محروم ترین و در عین حال متدین ترین مردم جامعه مصر تشکیل می دادند.

اقامه نماز جمعه های میلیونی درمیدان التحریر مصر نشان دیگری از سرچمشه عمیقی بود که حرکت مردم مصر از آن می جوشید.

 

بی معنا بودن سخنان رییس جمهور آمریکا برای مردم مصر

شاید نشانه دیگری که از واقعیت اسلامی مردم مصر حکایت می کند، موضع گیری های مردم این کشور در قبال رژیم صهیونیستی و آمریکا است.

در حالی که رژیم مبارک عمیق ترین پیوندهای اقتصادی و امنیتی را با رژیم مصر داشت و حتی به فروش گاز و ثروت طبیعی این کشور به ثمن بخس راضی بود و برای تقویت امنیت این رژیم نوارغزه را به قیمت گرفتن جان کودکان فلسطینی می بست، اما مردم مصربا تمام وجود فریاد آزادی غزه ومخالفت با رژیم صهیونیستی را فریاد می زنند.

گرچه به طور حتم دولت های بعدی مصر مجبور به رعایت برخی محدودیت ها در برخورد با رژیم صهیونیستی به دلیل وابستگی دوران مبارک به کمک های آمریکایی هستند، اما در دشمنی مردم مصر با رژیم صهیونیستی هیچ شکی وجود دارد.

دشمنی که می توان آن را به راحتی در تظاهرات های مدام در مقابل سفارت اسراییل در مصر و آتش زده شدن پرچم این رژیم مشاهد کرد.

امروز حتی سخنرانی های پر شور اوباما نیز در مصر طرفداری ندارد و رسانه های آمریکایی با وجود تمام تلاش خود برای پوشاندن چنین مطلبی به این حقیقت تلخ اعتراف کرده اند که سخنان مردم مصر برای سخنرانی های رییس جمهور آمریکا ارزشی قائل نیستند.

 

مردم مصر اصلی ترین حافظان انقلاب مصر

امروز ماهیت اسلامی مردم مصر و تطابق آن با پیامهای آن از جمله استقلال طلبی و مقابله با استعمار خارجی بر هیچ کس پوشیده است.

چه این که مصر پیش از انقلاب با آن چیزی که غرب و سکولاریسم غربی می خواست کاملا درتطابق بود. اقتصاد، فرهنگ و سیاست در تطابق شگفت انگیزی با آن چیزی نامیده می شد که حذف نقش دین در جامعه خوانده می شد.

اما آیا این ماهیت دینی در ادامه انقلاب مردم مصرتدوام خواهد داشت. این مسئله ای است که تنها پاسخ آن در آینده می توان یافت، اما به نظر می رسد مردم مصر قائل به اجرای مقررات اسلام حتی در قوانین موضوعه کشور خود هستند.

نظر سنجی موسسه "پیو "بر این مطلب مهر تایید می زند که بیش از هشتاد درصد مردم مصر با اجرای قوانین اسلام درمصر مواقث و هم نظر هستند.

درکنار این رغبت مردم مصر به گروهای اسلام گرا از جمله اخوان المسلمین برای تمامی صاحب نظران عرصه سیاسی مصر ثابت شده است.

در انتخابات یشین پارلمان مصر که با تقلب گسترده رژیم مبارک همراه بود، اخوان المسلمین توانست درشرایط یک رقابت نا برابر ده ها نماینده را به مجلس ملی مصر بفرستد.

حال در شرایط رقابت برابربه طور حتم توان این گروه برای کسب کرسی های پارلمانی چندین بار افزون تر می شود.

اما در نهایت باید گفت اصلی ترین حافظان دستاوردهای انقلاب مصر، مردم این کشور محسوب می شوند. مردمی که پایبندی خود را به استقلال، آزادی و آرمان های مردم مصر به اثبات رسانده اند.

 

سیاست در مصر

حکومت در این کشور جمهوری است و رئیس آن رئیس جمهور است. رئیس جمهور هر شش سال یک بار با رای مردم انتخاب می‌شود.

در سال ۲۰۰۵ رفراندومی در این کشور برگزار شد تا تغییری در قانون اساسی ایجاد شود. بر اساس نتیجه این رفراندوم رئیس جمهور از میان چند کاندیدا انتخاب می‌شود. پیش از آن شورای مردمی رئیس جمهور را انتخاب می‌کرد و مردم در رای گیری به او رای مثبت یا منفی می‌دادند.

 

نخست وزیر رئیس دولت است که او و کابینه را رئیس جمهور تعیین می‌کند.

شورای مردمی که در مصر با نام مجلس الشعبی از آن یاد می‌کنند ۴۵۴ کرسی دارد که ۴۴۴ نماینده آن با رای مردم و ۱۰ نماینده با رای رئیس جمهور تعیین می‌شوند. دوره نمایندگی این مجلس پنج ساله است.

مجلس مشورتی یا الشورا تنها نقش مشورتی دارد. این مجلس از ۲۶۴ نماینده که ۱۷۴ نفر از آنها با رای عمومی و ۸۸ نفر از آنها با نظر رئیس جمهور تعیین می‌شوند، تشکیل شده است.

تولید ناخالص داخلی در این کشور ۴۰۴ میلیارد دلار است. ۲۲ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر نیروی کار آن را تشکیل می‌دهند. ۳۲ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور در بخش کشاورزی است.

نرخ بیکاری در مصر 1/9 درصد است. ۲۰ درصد از جمعیت زیر خط فقر زندگی می‌کنند. در سال ۲۰۰۷ نرخ تورم در این کشور ۱۱ درصد بود.

مصر روزانه ۶۸۸ هزار و ۱۰۰ بشکه نفت تولید می‌کند. این کشور منابع گاز نیز دارد و سالانه 76/40 میلیارد متر مکعب گاز نیز تولید می‌کند.

مردم مصر

جمعیت این کشور حدود ۸۱ میلیون و ۷۱۴ هزار نفر با میانگین سنی5/24سال است. امید به زندگی برای زنان ۷۴ و برای مردان ۶۹ سال است.

کمتر از 1/0 درصد از جمعیت بزرگسال این کشور به بیماری ایدز مبتلا هستند. نژاد مردم این کشور مصری است.

۹۰ درصد از جمعیت آن مسلمان هستند. زبان رسمی این کشور عربی است.

ارتباطات در مصر

در این کشور ۱۰ میلیون و ۸۰۸ هزار خط تلفن ثابت و ۳۰ میلیون و ۴۷ هزار خط تلفن همراه وجود دارد.

رسانه‌های این کشور در منطقه خاورمیانه نقش مهمی ایفا می‌کنند. تلویزیون و صنعت فیلم‌سازی این کشور بخش مهمی از خوراک دیداری مردم منطقه عرب‌زبان را تامین می‌کند.

روزنامه‌ها و نشریات مکتوب این کشور نیز جزو پرمخاطب‌ترین رسانه‌ها در دنیای عرب‌زبان هستند. الاهرام یکی از قدیمی‌ترین روزنامه‌های این کشور است.

مصر پنج هزار و ۳۶۳ میزبان اینترنتی و شش میلیون کاربر اینترنت دارد.

                                                                                                                                                      

منبع درآمد

 بیش از یک سوم نیروی کار به کشاورزی مشغول است. ذرت، گندم، برنج و سبزی برای بازار داخلی و پنبه و خرما عمدتاً برای صادرات تولید می شوند. ذخایر نفت (که با استانداردهای خاور میانه اندک است) عوارض کانال سوئز و صنعت توریسم منابع عمده درآمد ارز خارجی به شمار می آید. رشد سریع جمعیت و نیازهای بخش عمومی و سوبسید مواد غذایی منجر به عدم توسعه اقتصادی شده است.

محصولات صادراتی این کشور شامل نفت خام و محصولات پتروشیمی، پنبه، منسوجات، آهن‌آلات و مواد شیمیایی است که به کشورهای آمریکا (۹/۹ درصد)، ایتالیا (7/9 درصد)، اسپانیا (8/7 درصد)، سوریه (6/5درصد)، عربستان سعودی (۵ درصد) و انگلیس (7/4 درصد) صادر می‌شود.

محصولات وارداتی این کشور شامل ماشین‌آلات و تجهیزات، مواد غذایی، مواد شیمیایی، چوب و الوار و سوخت است که از کشورهای آمریکا (8/11 درصد)، چین (7/9درصد)، ایتالیا (6/5 درصد)، آلمان (4/6 درصد) و عربستان سعودی (8/4 درصد) وارد می‌شود.